Czym jest zawłaszczenie kulturowe?
Termin zawłaszczenia kulturowego stosunkowo niedawno narodził się w USA. Oznacza przyjęcie elementów kultury innej niż nasza. Kultury, która jako słowo nie posiada jednoznacznej definicji. Kultury, na którą składa się nieskończona liczba elementów, takich jak symbole, narzędzia, własność intelektualna, forma wyrazu czy idee. Symbolem tego ruchu stał się pióropusz Indian. Szybko zaczął on obejmować nie tylko inne atrybuty Amerykanów, ale również tradycje społeczności z innych kontynentów. Istnieje jednak kilka kwestii, o których należy pamiętać przed rozpoczęciem dyskusji o zawłaszczeniu kulturowym.
Pomagają one w wyznaczeniu granicy pomiędzy ignorancją i zawłaszczeniem (cultural appropriation) a docenieniem czy też uznaniem okazywanym dla danej kultury (cultural appreciation).
INTENCJA
Zawłaszczenie kulturowe zaczyna się od zweryfikowania intencji, stojącej za naszymi działaniami. Jeśli w sposób infantylny, agresywny, prześmiewczy czy pozbawiony zrozumienia zaczynamy posługiwać się elementem obcej nam kultury — możemy wówczas mówić o zawłaszczeniu. A jeśli szczerze zależy nam na poznaniu i zbadaniu jej, aby później ewentualnie wprowadzić do swojego życia jej element — jest to uznanie kulturowe.
Możemy zapytać:
jaki jest cel tego, co robimy? Czy przedmiot, który w danej kulturze jest święty, traktujemy z ignorancją, nonszalancją lub prześmiewczo? Czy nasze zachowanie stawia jakąś grupę mniejszościową w złym świetle i może być dla kogoś krzywdzące?
WIEDZA
Uczmy się, słuchajmy, rozmawiajmy — czyli zdobywajmy wiedzę. Poznajmy historię konkretnej tradycji, która do nas przemawia. Dowiedzmy się, jakie wydarzenia ją zapoczątkowały. Co dla danej grupy oznaczała kiedyś, a co oznacza dziś. Jak była opisywana w dziełach. Zapytajmy: czy faktycznie poznaliśmy dany element? Czy jedynie jego otoczkę lub okrojoną wersję?
ŹRÓDŁO
Korzystając z danego elementu kulturowego, zakorzeniajmy się w jego źródle i pamiętajmy o nim. Informujmy o nim również, gdy przybliżamy go innym osobom. Nie udając, że jest to coś nowego lub powstałego z naszej inwencji.
TREND
To poniekąd suma powyższych punktów. Nie podążamy ślepo za trendem związanym z inną kulturą czy praktyką, która się z niej wywodzi, jeśli nie znamy jego źródła, nie mamy o nim wiedzy, a kulturowo związany przedmiot traktujemy bez poszanowania. Trendy — takie jak np. joga czy mindfulness i medytacja — w swojej istocie nie są złe, ponieważ pomagają nam odkryć daną praktykę.
Jednak to, co jest naszym obowiązkiem to zapoznanie się z tym, skąd ta praktyka się wywodzi. Jaki jest jej kontekst historyczny? Jakiej kultury jest elementem i jaką rolę w niej pełni? Naszą odpowiedzialnością jest również traktowanie jej z należytym szacunkiem i zrozumieniem, że korzystamy z czegoś, co nie jest nasze.
Cultural appreciation, czyli uznanie kulturowe
W Purnama z szacunkiem oraz dbałością podchodzimy do rdzennych kultur i ich tradycji. Staramy się jak najlepiej promować ich wartości. Naszą intencją jest promowanie dziedzictwa tych kultur. Kultywowanie starożytnych rytuałów, wspomagających rozwój osobisty i duchowy. Powstanie naszego sklepu poprzedzone było długotrwałym zdobywaniem wiedzy na ich temat, którą nadal z każdym dniem pogłębiamy.
Nie próbujemy również wskazywać, jakoby używanie kadzideł było naszym wynalazkiem. Dlatego niejednokrotnie opowiadaliśmy Wam o historii tej praktyki (np. tutaj). Zgodnie z naszą myślą “ancient rituals for modern minds” pragniemy zapoznawać naszych odbiorców z mocą, jaką kryją w sobie rytuały. Pokazywać, jak możemy czerpać wiedzę o świecie i życiu ze starożytnych praktyk oraz stosować je we współczesnej rzeczywistości.
Dlaczego pozwalamy sobie wyciągać te obce elementy i stosować je poza kontekstem?
Często dlatego, że przemawia do nas ich uniwersalna mądrość, która dotyka wnętrza człowieka niezależnie od jego pochodzenia i czasów, w których żyje. Pokazują nam, że istnieją mocne więzi pomiędzy każdym człowiekiem na świecie. Również tym, który żył kilka tysięcy lat temu i tym w XXI wieku. Wiele kultur na całym świecie tradycyjnie paliło zioła i kadzidła w ramach duchowych rytuałów i ceremonii. Podobnie jak w przypadku samych ceremonii, jeśli chodzi o ludność rdzenną, która przestrzega swoich tradycyjnych praktyk, nie ma jednego punktu widzenia.
Są tacy, którzy wierzą, że osoby spoza kręgu kulturowego rdzennych amerykanów również mogą z szacunkiem palić szałwię i inne święte zioła. W związku z tym z chęcią dzieląc się tą tradycją i praktyką. Moc roślin jest w stanie nas ukierunkować na pracę z intencją i zbliżyć do własnego wnętrza. To, jak oddziałują na nas kamienie i kryształy, jak symbolicznie śnimy, jak możemy pracować z podświadomością choćby za pomocą symboliki zwierząt mocy jest naturalne, choć inne dla każdej kultury. Ma ona własne rośliny, kamienie, klimat, zwierzęta. W dobie globalizacji mamy dostęp do wszystkich tych rzeczy. Tym sposobem niektórych z nas woła słowiańska gimnastyka, innych joga, a inni będą kierować swój wzrok w stronę Ameryki oraz jej rdzennych kultur i tradycji.
Zawłaszczenie kulturowe a rozprzestrzenianie się kultur, rytuałów i praktyk
Istnieją również inne przykłady sytuacji, w których element danej kultury obiega cały świat. Należy do nich joga, która podobnie jak wiele innych skolonizowanych systemów praktyki i wiedzy, nie pojawiła się w mainstreamie przez przypadek. Jej popularność była raczej bezpośrednią konsekwencją szerszego systemu zawłaszczania kultury. Pomimo tego, że joga jest już wszechobecna w naszym świecie. Możemy zadać sobie pytanie na ile podejście, w którym nie stosujemy nic co nie jest “nasze” jest słuszne i na ile możliwe. Wiele elementów staje się wspólnymi dla całego świata. Jest to naturalnym procesem wynikającym ze zwiększonej interakcji między kulturami.
Od zawsze to podróże najmocniej przyczyniały się do popularyzacji praktyk, idei czy produktów z drugiego końca świata. Aktualnie posiadamy nie tylko szybkie i dostępne możliwości podróżowania, ale również narzędzia takie jak internet. Dzięki nim w każdej chwili możemy połączyć się z przedstawicielem innej kultury, który zechce przybliżyć nam swoje praktyki. Oprócz tego, często elementy kulturowe przestają być już tajemną wiedzą dostępną dla nielicznych. W internecie możemy spotkać na ich temat mnóstwo publikacji naukowych czy szkiców historycznych, wspomagających pracę nad 4 kwestiami wymienionymi powyżej.
Uważamy, że szczere, pełne szacunku i zaangażowania korzystanie z dobrodziejstw innej kultury, nie jest przejawem ignorancji i zawłaszczenia. Jeśli tylko posiadamy do tego odpowiednią wiedzę i narzędzia, powinniśmy móc podążać za tym, czego pragniemy w swoim rozwoju.
